Έθιμα των Φώτων στη Βόρεια Ελλάδα

Σε κωμοπόλεις και μικρά χωριά, το πρωί θα γίνει ο καθιερωμένος Αγιασμός των υδάτων, με την κατάδυση του σταυρού ενώ στην Καστοριά, στη Χαλκιδική, στις Σέρρες, στην Κομοτηνή και σε άλλες περιοχές της Μακεδονίας και της Θράκης, το εορταστικό δωδεκαήμερο θα ολοκληρωθεί με χορούς, τραγούδια και άφθονο κρασί.

Στη Θεσσαλονίκη, η βασική τελετουργία των Φώτων, που αποτελεί για την εκκλησία ο αγιασμός των υδάτων, θα γίνει αύριο (αμέσως μετά την ολοκλήρωση της θείας λειτουργίας στο μητροπολιτικό ναό Γρηγορίου Παλαμά) στην παλιά παραλία, στον ύψος της οδού Αγίας Σοφίας. Παρά τις δυσοίωνες προβλέψεις της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας για τον καιρό, αρκετοί τολμηροί κολυμβητές αναμένεται να αψηφήσουν την κακοκαιρία και να βουτήξουν στα παγωμένα νερά του Θερμαϊκού κόλπου για να πιάσουν το σταυρό.

Παρόμοιες τελετές θα γίνουν αύριο, μετά τις 11 το πρωί στα δημοτικά κολυμβητήρια Τούμπας, Συκεών, Παύλου Μελά Λαγκαδά, καθώς επίσης και στη δημοτική πισίνα Νεάπολης. Στο Δήμο Καλαμαριάς, μετά τον αγιασμό των υδάτων οι χειμερινοί κολυμβητές, θα κόψουν την πρωτοχρονιάτικη πίτα τους.

Ραγκουτσάρια στην Καστοριά
Στην πόλη της Καστοριάς, αλλά και σε άλλες κωμοπόλεις και χωριά της δυτικής Μακεδονίας, αναβιώνουν και φέτος τα λεγόμενα «ραγκουτσάρια», το πρώτο «καρναβάλι» του νέου έτους, ένα από τα πιο γνωστά έθιμα σ΄ ολόκληρη την Ελλάδα, όπου οι κάτοικοι «ξορκίζουν» το κακό και διώχνουν τα κακά πνεύματα των καλικαντζάρων, βάφοντας τα πρόσωπά τους, φορώντας προβιές ζώων και χάλκινα κουδούνια.

Οι ομάδες μεταμφιεσμένων, ξεχύνονται στους δρόμους και διασκεδάζουν με το πλήθος και υπό τους ήχους των τοπικών μουσικών συγκροτημάτων της περιοχής στήνονται τρικούβερτα γλέντια, σε δρόμους και πλατείες της μακεδονικής πόλης, μέχρι το βράδυ της Δευτέρας. Οι εκδηλώσεις του «Καστοριανού καρναβαλιού» θα ολοκληρωθούν τη Δευτέρα 8 Ιανουαρίου, με την παρέλαση των μεταμφιεσμένων.

Το έθιμο των "Φωταράδων" και της "Καμήλας" στη Χαλκιδική
Στο Παλαιόκαστρο Χαλκιδικής και σε άλλα χωριά του νομού, αναβιώνει το έθιμο των «Φωταράδων», όπου ομάδα καλαντιστών εκλέγει το "βασιλιά". Καταλήγουν στην πλατεία του χωριού όπου οι υπήκοοί του, οι «Φωταράδες», ντυμένοι με την τοπική ενδυμασία και κρατώντας μεγάλα ξύλινα σπαθιά, χορεύουν, προστατεύοντας από τους υπόλοιπους κατοίκους του χωριού, ένα… μεγάλο λουκάνικο δεμένο πάνω σε πάσαλο.

Στη Γαλάτιστα, κάτω από ένα το ομοίωμα καμήλας κρύβονται έξι άνδρες, οι οποίοι τραγουδούν, υπό τους ήχους κουδουνιών. Μπροστά από το ομοίωμα προηγούνται χορεύοντας οι λεγόμενοι «Τζαμαλαροί». Το έθιμο της «Καμήλας» ολοκληρώνεται την επόμενη ημέρα των Φώτων, με την τέλεση εικονικού γάμου, μεταξύ ανδρών.

"Αραπηδες" στη Δράμα
Σε πολλά χωριά του νομού Δράμας οι κάτοικοι διασκεδάζουν με το διονυσιακό έθιμο των «Αράπηδων». Άνδρες, νεαρής κυρίως ηλικίας μεταμφιέζονται, φορώντας προβιές και μουτσούνες ζώων, και κάνοντας θόρυβο με κουδούνια, ενώ σε κάθε χωριό γίνονται γλέντια, με άφθονο τσίπουρο και υπό τους ήχους της μακεδονικής γκάιντας.

Βρεξούδια στις Σέρρες
Και στο νομό Σερρών, οι εορταστικές εκδηλώσεις των Φώτων θα ολοκληρωθούν, όπως κάθε χρόνο, την ερχόμενη Δευτέρα. Στις 8 Ιανουαρίου στη Νέα Πέτρα, στη Μονοκκλησιά, στο Χαροπό, και άλλα χωριά θα έχουμε το έθιμο της «Μπάμπως» η «Βρεξούδια», με τη διαφορά, όμως, ότι οι πρωταγωνιστές δεν θα είναι οι άνδρες, αλλά… γυναίκες. Μάλιστα, οι άνδρες είναι υποχρεωμένοι να κρύβονατι στα σπίτια τους ή να παρακολουθούν από μακριά, και για το λόγο αυτό το έθιμο μετονομάστηκε μεταγενέστερα σε “Ημέρα της Γυναικοκρατίας”.

Η ημέρα αυτή είναι ημέρα τιμής στην γηραιότερη γυναίκα του χωριού (μπάμπω) που εκτελούσε κατά το παρελθόν και χρέη μαμής. Όλες οι παντρεμένες γυναίκες του χωριού κάτω από τους ήχους μουσικών οργάνων, συγκεντρώνονται στην κεντρική πλατεία και από εκεί πορεύονται προς το σπίτι της μπάμπως για να της προσφέρουν δώρα. Στη συνέχεια, σχηματίζοντας πομπή, με σκωπτικά τραγούδια χορό και κρασί, την περιφέρουν στην πλατεία.

Κατά τη διάρκεια όλων των παραπάνω δεν επιτρέπεται να πλησιάσει κανείς άντρας, διότι τα δρώμενα είναι ακατάλληλα για αντρικά αυτιά. Αν παρ’ όλα αυτά τολμήσει κάποιος να πλησιάσει, τότε οι γυναίκες τον κυνηγούν, τον καταβρέχουν και προσπαθούν να του βγάλουν ένα ρούχο, το οποίο στην συνέχεια θα δημοπρατήσουν.

Μετά το πέρας της πομπής ακολουθεί γλέντι “κεκλεισμένων των θυρών”, με σκωπτικά τραγούδια, παραδοσιακά εδέσματα και κρασί.

Τα "Σάγια"
Στην Κομοτηνή και τη Νέα Καρβάλη Καβάλας, εξάλλου, θα αναβιώουν τα λεγόμενα «σάγια», όπου οι κάτοικοι πίνουν και γλεντούν γύρω από μεγάλες φωτιές, που ανάβουν στις πλατείες.

Xρήσιμες συμβουλές για όσους πρόκειται να βουτήξουν για τον σταυρό.

Το να βουτήξει κάποιος ανήμερα των Θεοφανίων, θεωρείται μια μεγάλη τιμή. Το να πιάσει και τον σταυρό τότε θεωρείται ευλογία. Πόσο εύκολο όμως είναι να γίνει κάτι τέτοιο μέσα στην καρδιά του χειμώνα και ειδικά με άσχημο καιρό, που σύμφωνα με την ΕΜΥ θα σαρώσει την χώρα αυτές τις ημέρες;

Σας παρουσιάζουμε μερικές χρήσιμες συμβουλές που καλό θα ήταν να ακολουθήσετε εφόσον αποφασίσετε να βουτήξετε στα παγωμένα νερά και να πιάσετε τον σταυρό.

Είναι πολύ σημαντικό να ξέρετε ακριβώς που θα πέσετε. Η θάλασσα ή το νερό γενικότερα το χειμώνα είναι εντελώς διαφορετικό από εκείνο το καλοκαίρι. Δεν πρόκειται να βουτήξετε σε ζεστά νερά αλλά σε παγωμένα. Έρευνες μάλιστα θέλουν τη θάλασσα της Αττικής το χειμ΄βνα να έχει μέση θερμοκρασία τους 13 – 15 βαθμούς.

Εάν είστε πάνω από 40 μην το επιχειρήσετε. Το ανθρώπινο σώμα δύσκολα προσαρμόζεται ξαφνικά σε τέτοιες θερμοκρασίες νερού, ειδικά εάν είστε και αγύμναστοι ή έχετε τα παραπάνω κιλάκια σας. Ο άνθρωπος λειτουργεί στους 37 βαθμούς, και στις μασχάλες (λόγω απώλειας θερμότητας) στους 36,6. Όταν λοιπόν πέσετε στους 13 βαθμούς οι οποίοι επειδή είναι νερό α) θα καλύψουν κάθε επιφάνεια σας και β) στο νερό χάνουμε τη θερμότητα μας 2 φορές γρηγορότερα, θα πρέπει να είστε σίγουροι και έτοιμοι.

Πριν πέσετε να έχετε κάνει μια καλή προθέρμανση με ασκήσεις που θα “ζεστάνουν” το κορμί σας. Επίσης καλό θα ήταν οι ασκήσεις αυτές να είναι σχετικά έντονες έτσι ώστε να πάρουν μπροστά και οι μύες και να είναι προετοιμασμένοι για την άμεση επαφή και το σοκ με το παγωμένο νερό.

Καλό θα ήταν πριν πάτε να πέσετε για τον σταυρό να έχετε φάει κάτι ελαφρύ (πχ. Ένα κουλούρι) τουλάχιστον μια ώρα πριν .

Μόλις βγείτε από το νερό θα πρέπει να ξέρετε που είναι τα πράγματα σας και αμέσως να πάρετε την πετσέτα ή το μπουρνούζι , να σκουπιστείτε και να ντυθείτε καλά. Τα καταφέρατε στο σοκ του παγωμένου νερού, μην αρρωστήσετε από τον κρύο καιρό.

Δεν πρέπει να ξεχνάτε ότι η βουτιά στα Θεοφάνια για τον σταυρό δεν είναι απλά χειμερινή κολύμβηση. Είναι ένα ξαφνικό και έντονο “πουσάρισμα” του οργανισμού για λίγα μόνο λεπτά της ώρας σε παγωμένα νερά...

Βούτηξε o Γκλέτσος στην Στυλίδα...

Μια πετσέτα για τον Απόστολο Γκλέτσο! «Ήταν μοναδική εμπειρία και για όσο είμαι δήμαρχος θα βουτάω για το Σταυρό», δήλωσε ο δήμαρχος Στυλίδας αμέσως μετά τη βουτιά στα παγωμένα νερά ανήμερα των Φώτων.

Το κρύο ήταν τσουχτερό το πρωί της Παρασκευής (6/1) αλλά Απόστολος Γκλέτσος είχε έναν άσσο στο μανίκι του για να αντέξει στα παγωμένα νερά. Αλείφτηκε με βαζελίνη σε όλο του το σώμα για να κλείσουν οι πόροι του και να μην νιώθει το κρύο.

Το καρδιολογικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει εδώ και χρόνια δεν τον εμπόδισε να διεκδικήσει το Σταυρό και προέτρεψε κι άλλους να ακολουθήσουν το παράδειγμά του.

Επίσης, έδωσε συμβουλές στον κόσμο που έχει προβλήματα υγείας «να κάνουν ό,τι τους λένε οι γιατροί, να μην καπνίζουν και να μην πίνουν».

Όποιος προσέχει και ακολουθεί έναν σωστό τρόπο ζωής, μπορεί να κάνει τα πάντα σύμφωνα με το δήμαρχο Στυλίδας, που μπορεί να μην έπιασε το Τίμιο ξύλο αλλά έδωσε το δικό του μήνυμα ελπίδας και ζωής, βουτώντας και δίνοντας το παράδειγμα.